مالی شخصی از نگاه ابن‌سینا چگونه بوده است؟
زمان مطالعه: ۵ دقیقه
ابن‌سینا در کتاب تدبیر منزل ابتدا این موضوع را مطرح می‌کند که تدبیر اقتصادی و ورود به حوزه معیشت برای مردم بسیار لازم است. سپس او دسته‌بندی دخل، حفظ و خرج را انجام داده و ذیل هر کدام از آن‌ها مباحثی را مطرح کرده است.
معمولاً وقتی در مورد دخل صحبت می‌شود، در مورد کار و شغل و دسته‌بندی مشاغل هم سخن به میان می‌آید. ابن‌سینا نیز در این زمینه می‌گوید: «اگر می‌خواهی دنبال شغل بروی، یک سری از شغل‌ها، مشاغل پست هستند و یک سری شغل ارباب مروت است صناعات (مشاغل) ارباب مروت که اهل انجام کارهای پست و حقیر نیستند، عبارت است از: اول کارهایی که از ناحیه عقل انجام می‌گیرد مانند سیاست‌مداران و وزرا؛ دوم کارهایی که از ناحیه ادب (و علم) انجام می‌گیرد، مانند نویسندگی و منشی‌گری و نجوم و پزشکی؛ و در نهایت کارهایی که از ناحیه دست انجام می‌گیرد مانند جنگاوران و سوارکاران و غیره». که ابن‌سینا به این مشاغل توصیه می‌کند.
در مورد تدبیر دخل نیز می‌گوید:
«حرفه‌ای که انسان آموخته حتی بدون داشتن مال و سرمایه هم برای او درآمدزا و مفید فایده است. البته به شرطی که بنیان آن محکم بوده و در آن پیشرفت کند و بر دیگران در آن سبقت گیرد و در میان صاحبان آن پیشه پست و عقب‌مانده به حساب نیاید».
او به آموزش و حرفه‌ای شدن در کار توصیه می‌کند. جالب است که در همین مباحث مالی شخصی، مباحث اولیه کار و درآمد این است که اگر می‌خواهید پتانسیل درآمدزایی خودتان را زیاد کنید، باید به دنبال حرفه‌ای شدن باشید.
سپس ابن‌سینا در ادامه نکات تدبیر دخل می‌گوید:
«راه‌های کسب درآمد باید مطابق حق و عدل باشد و از وسایل غلبه و حق‌کشی و اجبار در کار باید اجتناب نمود. مالی که از راه صحیح به دست می‌آید، اگرچه ممکن است به‌ظاهر کم و ارزشش سبک باشد، ولی سودمندتر و بابرکت‌تر خواهد بود».
بعد از بحث دخل، ابن‌سینا وارد بحث تدبیر حفظ و خرج می‌شود. و برای حفظ و استفاده درست از مال به دست آمده نکاتی را مطرح می‌کند. او در این مورد می‌گوید:
«مال به دست آمده را باید سه قسمت کرد. قسمتی را برای مخارج ضروری، بخشی ذخیره برای احتیاجات آینده و مصائب و حوادث روزگار و قسمت دیگر را صرف زکات و صدقات و ابواب معروف و مصارف خیریه نماید. انفاقات و زکات باید بدون تأخیر، عاری از ریا، پیوسته و مستمر و در جای صحیح مورد رضای خداوند انجام گیرد».
یکی از تفاوت‌های تدبیر خرج ابن‌سینا با نکاتی که امروزه در مالی شخصی وجود دارد، بحث پرداخت زکات و صدقات است که مباحث امروزی این موضوع را مورد توجه قرار نمی‌دهند.
«حد مصارف شخصی از یک طرف اسراف و تضییع مال و از طرف دیگر خست و بخل زیاد است؛ بلکه باید در خرج، تقدیر و تدبیر بکار رفته و به اعتدال و میانه‌روی عمل شود.
شخص خردمند در عین اینکه از کفایت و حفظ خداوند متعال غافل نیست، برای روز حاجت خود هم مقداری از مال را ذخیره می‌کند تا با فقر و فلاکت مواجه نشود».
